Oktober is de maand van de geschiedenis met dit jaar als thema Oost/West en de verhalen van de ontmoetingen. Een van de verhalen is die van Koopman Albert van de Korenmarkt uit Zutphen. Hij zeilde in 1428 vanuit Hanzestad Zutphen naar Danzig om zich daar te vestigen. Een interessant verhaal om te vertellen over de Hanzesteden in je les bij het Tijdvak van de Staten en Steden.
Mijn oma woonde jarenlang aan de Houtmarkt in Zutphen. Ze keek uit op een fontein, een replica van een exemplaar dat in vroeger tijden extra cachet gaf aan de statige panden die stammen uit de tijd van het Hanzeverbond. De Houtmarkt vormt samen met de Zaadmarkt en Groenmarkt het historische hart van de middeleeuwse vestingstad Zutphen. De stad is gebouwd op het strategische punt waar het riviertje de Berkel, dat ontspringt in Duitsland, in de IJssel stroomt. Toeristen komen er graag om zich te laven aan de middeleeuwse architectuur en de grandeur van weleer. Als ik bij mijn oma bezoek ging liet ik mijn fantasie weleens de vrije loop en waande ik mezelf, kijkend naar de gevels van de pakhuizen, in de tijd van de Hanzesteden.
Vier kaartjes van Tijdvak 4 Steden en Staten uit het Tien Tijdvakken Kwartet
Tijdvak 4: Steden en Staten (1000-1500)
De pakhuizen en koopmanshuizen die je op de Houtmarkt ziet, werden in de tijd van de Hanze gebouwd. Dit valt precies in Tijdvak 4: Staten en Steden (1000-1500). Zutphen sloot zich in 1285 aan bij het machtige handelsverbond dat bestond uit ongeveer 200 steden in het oosten van Nederland, maar ook Duitsland, Noorwegen, Polen, de Baltische Staten en andere landen. De Hanze was een club waarin kooplieden uit de verschillende steden samenwerken en handelen in dezelfde producten. De kooplieden drukten samen de kosten bij inkoop van goederen en konden veiliger verder reizen of zich verzetten tegen beslissingen van machtige landsheren. Zo creëerden ze uitermate sterke handelspositie op de Noordzee en de Oostzee. Zo kon een stad uit het oosten als Zutphen concurreren met een stad uit het westen als Amsterdam Met deze handel, moedernegotie genoemd vanwege het belang voor de economie en de voedselvoorziening, is Nederland rijk geworden.
Handelen
Over de Berkel werd hout aangevoerd dat op de Houtmarkt in Zutphen werd verhandeld. Maar de handelaren uit Zutphen en de andere Hanzesteden voeren met hun schepen, Koggeschepen (korte en brede zeilschepen), ook over de IJssel naar de Rijn en via de Noordzee naar de Oostzee. In de andere Hanzesteden ontmoeten ze op markten en in speciale koopmanshuizen andere kooplieden uit verre landen waarmee zaken gedaan werden. Er werd gehandeld in zaken als graan, haring, zout, bier, hout, linnen en dierenhuiden. De lege Kogge werd gevuld met nieuwe waar en daarmee voer de koopman terug naar huis.
Koopman Albert
Het is fascinerend om te bedenken dat een koopman uit Zutphen over de IJssel voer en bij Deventer tol moest betalen voor zijn lading. Hij zeilde door en bij Kampen mondde de IJssel uit in de Zuiderzee. Via de Noordzee ging de reis naar de Oostzee. Hij handelde met kooplieden uit allerlei landen van Oost tot West. Een van deze koopmannen was Albert van de Korenmarkt, zo las ik in een artikel uit het Historisch Nieuwsblad. Hij verhuisde in 1428 van Zutphen naar de Duitse Hanzestad Danzig (bron). Uiteindelijk keerde hij in 1441 weer terug naar Zutphen nadat de handel opdroogde vanwege oorlog en de uitbraak van de pest. Albert verkocht zijn pakhuis en bezit en zeilde terug naar huis: de Houtmarkt in Zutphen.
Koopman Albert was niet de enige die tegenslag ondervond. Het verbond van de Hanzesteden ondervond eind 16de eeuw in zijn geheel veel concurrentie vanuit bijvoorbeeld Amsterdam. De samenwerking tussen de Hanzesteden viel tegen het einde van de Middeleeuwen uiteen en de lucratieve Oostzeehandel verschoof naar Amsterdam en Antwerpen. In 1585 na de val van Antwerpen verschool de macht definitief van het Oosten naar het Westen.
Mijn oma is nu 93 en woont niet meer aan de Houtmarkt. Ze woont in verpleeghuis in het nabijgelegen Warnsveld. Als ik haar opzoek wandelen we naar de fontein die tegenover het tehuis staat. Een fraaie fontein mij herinnert aan de fontein bij de Houtmarkt en de Hanze.
Over de auteur
Simon de Wilde is historicus en werkte als docent geschiedenis en taalverwerving. Hij heeft het Tien Tijdvakken Kwartetspel bedacht en uitgegeven. Dit is een ludieke manier om aandacht te besteden in je geschiedenisles aan de Tien Tijdvakken en vensters van de Nederlandse Canon, zoals bijvoorbeeld Het Koggeschip/De Hanzesteden. Meer informatie over het Tien Tijdvakken Kwartetspel vind je hier. En hier vind je een gratis pdf met extra werkvormen voor bij het spel.